کاربامات ها

کاربامات ها

این حشره‌کش‌ها دارای کربن، ئیدروژن، اکسیژن و نیتروژن و بدون کلر و فسفر هستند.اسیدکاربامیک (NH2-COOH) پایه و اساس این گروه از سموم است. این سموم نیز همانند سموم فسفره از هر 3 راه استنشاقی ، پوستی و گوارشی می توانند وارد بدن شوند. بسیاری از کاربامات‌ها، به عنوان سم‌های اعصاب و کاهش دهنده مقدار آنزیم کلین استراز عمل می‌کنند. از این گروه از کارباریل با نام تجاری سوین، پروپوکسور با نام تجاری بایگون، ایزولان، پیرولان، پیرتروم، آلدی کارب و منومتیل کاربوفوران نام می بریم. کارباماتها معمولا، به آهستگی اثر می‌کنند، اما شماری از آنها، مانند کارباریل و پروپوکسور و ترکیبات پیرتروم، بر روی حشرات اثر سریع دارند.

کارباریل در برنامه‌های بهداشت عمومی، دامپزشکی و کشاورزی برای مبارزه با آفات گوناگون به طور گسترده به کار رفته است. می‌توان آن را به صورت محلول سمپاشی، برای مبارزه با بالغ پشه‌ها به کار برد و از آنجا که سمیت آن برای پستانداران ناچیز است، از گرد این حشره‌کش برای مبارزه با کک و شپش حیوانات نیز استفاده می‌شود. همچنین، می‌توان آن را به صورت لوسیون برای مبارزه با شپش سر استعمال کرد.

پروپوکسور، به صورت حشره‌کش ابقایی، برای سمپاشی خانه‌ها و کشتن پشه‌های بالغ، مگس خانگی، کنه‌ها و... به کار برده شده است. همچنین، به عنوان یک سم گوارشی، به صورت طعمه، برای مبارزه با سوسک و سرانجام، به صورت گرد در پودر پاشی بر روی دام‌ها برای از میان بردن انگل‌های خارجی آنها به کار برده می‌شود.

به طور کلی، کاربامات‌ها از ترکیبات آلی فسفره، سمیتی کمتر دارند (گرجه علایم مسمومیت مزمن آنها، اصولا با یکدیگر همانند است). کاربامات‌ها، نیز بازدارنده آنزیم کلین استراز هستند، اما این واکنش‌ها به آسانی برگشت پذیر می‌باشد و پس از چندی از میان می‌رود. در مسمومیت با کاربامات‌ها نیز استیل کلین در بدن انباشته می‌شود و کارهای عصب پاراسمپاتیک، سرعت و افزایش می‌یابد. اثرات مسمومیت، از چند دقیقه تا چند ساعت به درازا انجامیده و گاهی، بیمار خود به خود بهبود می‌یابد. مسمومیت ممکن است از راه خوراکی، استنشاقی و یا پوستی روی دهد. مسمومیت منجر به مرگ با کاربامات‌ها بسیار کم روی داده است و بیشتر، در اثر تجدید فعالیت آنزیمی، عوارض از میان رفته است.

در مسمومیت با کاربامات‌ها، در اثر وقفه کار کلین استراز، استیل کلین از راه طبیعی سوخت و ساز نشده و افزایش استیل کلین، باعث افزایش اعمال پاراسمپاتیک می‌گردد. در نتیجه کندی نبض، اسهال، استفراغ، انقباضات ماهیچه ای، افزایش ترشحات بدن و... مشاهده می‌شود. برای درمان، همانند آنچه که درباره حشره‌کش‌های آلی فسفره گفته شد، آتروپین تجویز می‌شود.

 مکانیسم اثر سموم فسفره و کارباماته

در هنگامی که رشته های عصبی تحریک می شوند، از انتهای آنها موادی تحت عنوان نوروترانسمیتر ترشح می شود.این مواد باعث تحریک رشته های عصبی دیگر، انقباض عضلانی و غیره می گردند. یکی از این مواد، ماده ای به نام استیل کولین است. این نوروترانسمیتر پس از ایفای نقش خود در محل سیناپس ها ، توسط آنزیمی به نام استیل کولین استراز تجزیه می شود.

آنزیم کولین استراز دارای دو جایگاه اتصال برای استیل کولین است. در جایگاه آنیونی سوبسترا با آنزیم متصل شده و در جایگاه استری کولین آزاد می شود و آنزیم استیله می گردد. سپس آنزیم استیله شده آب جذب کرده و بنیان استیل تبدیل به اسید استیک شده و آنزیم آزاد می شود.

برخی از سموم مانند سموم کارباماته، مهار کننده رقابتی این آنزیم هستند.

واکنش گرفتن آب برای هیدرولیز آنزیم کاربامیله خیلی کند است، از این رو مدتی طول می کشد تا آنزیم آزاد شود. در حالیکه آنزیم استیله سریعا آب را جذب کرده و تبدیل به اسید استیک می شود و به این ترتیب سموم کارباماته با مهار کردن چند ساعته آنزیم کولین استراز ، مسمومیت را بوجود می آورند.

حشره کش های فسفره مهارکننده غیر رقابتی آنزیم کولین استراز هستند.

علائم مسمومیت

الف) مسمومیت حاد علایم و نشانه‌های یاد شده در زیر بعد از 30 الی 60 دقیقه به ترتیب ظاهر شده و در عرض 2 الی 8 ساعت به حداکثر شدت خود می‌رسد.

1-   علایم خفیف عبارتند از: بی اشتهایی، سردرد، خواب آلودگی، ضعف، هیجان، لرزش زبان و پلک چشم‌ها، میوزیس و اختلال در قدرت بینایی.

2-   علایم با شدت متوسط شامل: تهوع، ازدیاد ترشح بزاق، اشک ریزش، کرامپ‌های شکمی استفراغ، عرق، نبض کند و ارزش‌های عضلانی است.

3-   در مرحله علایم شدید: اسهال پدیدار کشته، مردمک به اندازه ته سنجاق شده و واکنشی نشان نمی‌دهد. در عمل تنفس اختلال ایجاد شده، ادم ریه، سیانوز، اختلال در کنترل اسفنکترها بوجود آمده و سرانجام تشنج، اغما و توقف قلب فرا می‌رسد.

ب- مسمومیت مزمن: عوارض این نوع مسمومیت مورد بحث است بعضی‌ها اعتقاد چندانی بدان نداشته و برخی به تولید اختلالاتی در سیستم خون ساز معتقدند. عده‌ای از دانشمندان نیز مسمومیت مزمن را باعث ایجاد ضعف و سستی در عضلات انتهاها می‌دانند که ممکن است پیشرفت آن سبب فلج نیز گردد. بالاخره عدم دیگر از دانشمندان معتقدند که در اثر مسمومیت مزمن ممکن است علایمی مشابه مسمومیت حاد ولی به طور خفیف بروز کند.

بی مناسبت نیست یاد آوری کنیم که در بعضی موارد مسمومیت خفیف، علایمی مانند اسهال‌های مقاوم مشاهده می‌شود که در صورت عدم اطلاع از سابقه تماس با سم، تشخیص آن مشکل می‌باشد.

و همچنین در نتیجه مهار آنزیم کولین استراز، استیل کولین در محل سیناپس ها تجمع یافته و باعث مسمومیت می شود.علائم مسمومیت را می توان به 4 دسته به شرح زیر تقسیم کرد:

1.   آثار موسکارینی شامل اشک ریزش، افزایش ترشح بزاق، تهوع، استفراغ، اسهال، دردهای شکمی، ادم حاد ریه به علت ترشح برنش ها، دفع ادرار زیاد و تکرر ادرار، میوزیس، برادیکاردی و هیپوتانسیون، ضعف، بیحالی، سرگیجه، رنگ پریدگی و شوک

2.      آثار نیکوتینی به صورت لرزش و تشنج، تاکی کاردی و هیپرتانسیون

3.      آثار CNS با علائم کاهش درجه هوشیاری، خواب آلودگی و اغماء

4.   آثار دیررس، در برخی از مسمومین از روز سوم و چهارم مسمومیت به بعد ممکن است ضایعات عصبی مثل پلی نوروپاتی محیطی به صورت ضعف عضلات، مورمور و گزگز شدن و بی حسی در دست و پا به وجود آید.

 پیشگیری

پیشگیری در سطوح مختلف به شرح زیر انجام می‌گیرد:

الف- نزد کارگران کارخانه‌های تهیه سموم

تمامی تدابیر احتیاطی مطابق مقررات تهیه سموم فسفردار می‌بایست رعایت گردد. استفاده از ماسک، لباس کار، دستگاه‌های کنترل عوامل زیان آور، معاینات دوره‌ای از آنجمله‌اند.

ب- نزد کارگران کشاورزی

1-     استفاده از لباس کار و ماسک در موقع سمپاشی.

2-     انجام سمپاشی صبح‌ها و در مواقعی که باد نباشد. در صورت وجود باد در موقع سمپاشی کارگر باید پشت به باد باشد.

3-     شستشوی کامل بدن بعد از سمپاشی

4-     کاهش مدت کار (4 - 6 ساعت در روز)

5-     انجام کار به طور متناوب (چند روز در هفته نه هر روز به طور مداوم)

ج- به منظور اجتناب از مسموم شدن این افراد لازم است در زمان گل دادن محصولات و از پانزده روز مانده به برداشت محصول، سمپاشی متوقف گردد. همچنین از سمپاشی روز محصولات برداشت شده خودداری شود.

برای پیشگیری از مسمومیت مزمن در کارگاه‌ها و نزد کارگران با این سموم از نظر طبی لازم است کلین استراز آنها به طور مرتب اندازه گیری شود. به علت متفاوت بودن مقدار کلین استراز افراد مختلف لازم است کلین استراز این کارگران در ابتدای شروع به کار اندازه گیری شده و معلوم گردد و بعدا به طور مرتب سیر آن تعقیب شود و در موارد بروز مسمومیت و نجات کارگر تا طبیعی شدن کلین استراز سرم نامبرده که ممکن است هفته‌ها طول بکشد از اشتغال به کار وی ممانعت شود.

به طور کلی لازم است این سموم تحت شرایط خاصی مصرف گردد. قوطی‌های آنها بایستی با علایم سمی مشخص گردیده طرز به کار بردن آن معین و معلوم شود و در دسترس افراد عادی قرار نگیرد. خطر مسمومیت و در صورت بروز، طرز درمان روی آن نوشته شود. بالاخره ظروف خالی، ته مانده و بقایای این مواد بایستی سوزانیده یا زیر خاک دفن شود و در دسترس عامه بویژه اطفال قرار نگیرد.

 درمان

در هنگام مسمومیت با سموم آنتی کولین استراز باید دارویی تجویز شود تا گیرنده هایی را که توسط استیل کولین تحریک می شوند، بلوک نماید و درواقع علائم مسمومیت را از بین ببریم. چنانچه بتوان مسموم را دو الی سه روز زنده نگه داشت، آنزیم های جدید توسط کبد ساخته شده و فرد به حالت طبیعی برمی گردد.

دارویی که برای این منظور بکار می رود، آتروپین است و آنقدر باید تجویز شود که حتی مسمومیت با آتروپین به وجود آید. علائم آن شامل : خشکی دهان، برافروختگی صورت(Flashing)، تاکی کاردی و میدریاز است. نباید اجازه داد که ضربیان قلب بیش از 160 گردد، زیرا در آن حالت نگه داشتن مسموم مشکل خواهد شد.

داروهایی نیز برای فعال کردن آنزیم فسفریله شده ساخته شده اند که اکسیم نامیده می شوند و شامل برالیدوکسیم و ابیدوکسیم است. این ترکیبات خود فسفریله شده و آنزیم را آـزاد می کنند، ولی به شرط آنکه بلافاصله پس از مسمومیت مصرف شوند. بطوریکه اگر در ساعات اول مسمومیت تجویز نشوند، یکی از استخلاف های روی آنزیم فسفریله شده خود بخود کنده می شود و در این حالت اکسیم نمی تواند اثر خود را ظاهر کند. به این حالت "کهنگی آنزیم(Aging)" گفته می شود. بنابراین شرط آنکه اکسیم موثر واقع شود این است که آنزیم فسفریله شده مرحله کهنگی را پشت سر نگذاشته باشد.

اکسیم ها بر روی گازهای جنگی بی اثرند و به جای آنکه آنزیم را رها کنند، یکی از بنیانهای R را جدا می کنند، که الکترون کشنده است و خود به جای آن قرار می گیرند و در این شرایط روی آنزیم هم فسفات و هم اکسیم وجود خواهد داشت.

درمان مسمومیت با پاراتیون با اقداماتی چون تجویز اکسیژن و تنفس مصنوعی، شستشوی معده، تجویز مسهل و استفاده از داروهایی چون آتروپین و توکسوگونین انجام می‌گیرد.

 منابع :

 1.   چوبینه علیرضا، امیرزاده فرید، ارقامی شیرازه؛ "کلیات بهداشت حرفه ای" (ویرایش دوم - چاپ نخست)، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز، 1383.

2.      تیمبرل جان، ترجمه: یمینی رومینا، رحیم زاده پوپک؛ "مقدمه ای بر سم شناسی(تاکسیکولوژی)" ، انتشارات اطلاعات، 1376.

3.      حاجی قاسمخان علیرضا، "سم شناسی صنعتی" ، انتشارات برای فردا ، 1386.

4.      حلم سرشت پریوش، دل پیشه اسماعیل؛ "بهداشت کار" ، انتشارات چهر، 1380.